“Hollanda’nın Ermeni Kararına Türk Toplumundan Sert Tepki: “Tarihsel Gerçekler Çarpıtılıyor'”

Haber: Sedat TAPAN

Hollanda Parlamentosu’nun geçtiğimiz günlerde kabul ettiği “Ermeni soykırımı” başlıklı karar, Hollandalı Türkler arasında büyük bir tepkiye yol açtı. Comité Anti-Collaboratie (Anti-İşbirlikçilik Komitesi) Başkanı A. Cağlayan, parlamento üyelerine gönderdiği açık mektupta bu kararın tarihsel ve hukuki dayanaktan yoksun olduğunu vurgulayarak, milletvekillerini sert bir dille eleştirdi.

DENK partisi dışındaki tüm partilerin desteklediği karar, 1915 yılında Osmanlı İmparatorluğu döneminde yaşanan olayları “soykırım” olarak nitelendiriyor. Ancak Hollanda’daki Türk toplumu, bu kararın tek taraflı bir bakış açısıyla alındığını ve tarihî gerçekleri yansıtmadığını savunuyor.

Cağlayan mektubunda, 1915 olaylarının I. Dünya Savaşı’nın karmaşık koşullarında gerçekleştiğini ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Ermeni halkını yok etmek için merkezi bir plan yürüttüğüne dair kanıt bulunmadığını belirtti. Aksine, Caglayan’a göre dönemin Ermenileri, Aramiler ve Pontus Rumları, Ruslarla işbirliği yaparak Türk topraklarında şiddet eylemleri gerçekleştirmiş ve birçok sivili öldürmüştür.

Mektupta, bu grupların faaliyetleri II. Dünya Savaşı sırasında Hollanda’daki NSB (Nasyonal Sosyalist Hareket) üyelerinin işgalci Almanlarla yaptığı işbirliğine benzetiliyor.

Comité Anti-Collaboratie Başkanı, 1915 olaylarının “soykırım” olarak nitelendirilebileceğine dair uluslararası bir mahkeme kararının bulunmadığına dikkat çekti. Mektupta, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Perinçek – İsviçre davasındaki kararına atıfta bulunularak, soykırımın çok katı bir hukuki kavram olduğu ve bu nitelendirmenin yapılabilmesi için bir grubu tamamen veya kısmen yok etme özel kastının (dolus specialis) kanıtlanması gerektiği vurgulandı.

Cağlayan, AİHM’in bu konuda bilimsel bir konsensüs olmadığını belirttiğini de hatırlattı ve Bernard Lewis, Guenter Lewy ve Justin McCarthy gibi tarihçilerin de olayları soykırım olarak nitelendirmenin uygun olmadığı görüşünde olduklarını ifade etti.

“Toplumsal Barışı Tehdit Ediyor“

Açık mektupta, parlamentonun kararının tarihsel gerçekleri değiştirmeyeceği, ancak toplum içinde düşmanlık ve bölünmeyi körükleyeceği savunuldu. A. Cağlayan, bu tür tanımaların hukuki dayanaktan yoksun olduğunu ve sembolik siyasetten öteye geçmediğini belirterek, bunun toplumsal uyuma zarar verebileceği uyarısında bulundu.

Hollanda’daki Türk toplumu, parlamentonun kararını protesto etmek için önümüzdeki günlerde bir dizi etkinlik düzenlemeyi planlıyor. Türk toplumu temsilcileri, tarihi olayların duygusal veya popülist motiflerle değil, sağlam tarihsel ve hukuki araştırmalar temelinde değerlendirilmesi gerektiğini savunuyor.

Hollanda hükümetinin bu konudaki tutumu henüz netleşmemiş olsa da, parlamento kararının Türkiye ile Hollanda arasındaki ilişkilere de yansıması bekleniyor.

Alle Kamerleden van het Parlement Enschede, 17 april 2025 Geachte Kamerleden, Helaas heeft een aantal van u een motie ingediend met de titel “Armeense genocide” en u allen, behalve DENK “ja” gestemd.  Wij willen u allen vragen wat uw beweegredenen zijn geweest om Ja te stemmen? U heeft tot op heden het verhaal van de kant van de genocide leugenaars van de Turkse NSB-ers gehoord en vervolgens een beslissing genomen. Wij als Nederlandse Turken zijn diep teleurgesteld hierover. Wij willen u hieronder uitleggen waarom en wel om de volgende redenen: Historische en Juridische Context De gebeurtenissen van 1915, tijdens de Eerste Wereldoorlog, waarbij vele duizenden mensen – waaronder Turken en Armeniërs  – omkwamen, vonden plaats in een complexe en chaotische oorlogssituatie. Het is belangrijk te benadrukken dat er geen bewijs is voor een centraal geplande campagne door het Ottomaanse Rijk om de Armeniërs als volk uit te roeien. De Armeniër alsmede de Arameeërs en Pontische Grieken hebben binnen de huidige Turkse grenzen met de Russen gecollaboreerd en vele slachtoffers gemaakt, zelfs de steden zoals “Van” uitgemoord en maanden en/of jaren door het toedoen van de collaborateurs met de Russen zijn vele burgers vermoord, verkracht, gemarteld. U kunt zich voorstellen met de zelfde praktijken als die van NSB-ers in Nederland in de WO-II.   Na de bevrijding is er wel een onderlinge afrekening plaatsgevonden tussen de plaatselijke burgers en de collaborateurs (Armeniërs, Arameeërs, Assyriërs, Suryoye’s en Pontische Grieken.   Juridische kwalificatie Er is tot nu toe geen enkele juridische uitspraak door een internationale gerechtelijke instantie waarin is vastgesteld dat de gebeurtenissen in 1915 als genocide kunnen worden gekwalificeerd. Dit is cruciaal, aangezien de juridische definitie van genocide zeer strikt is en vereist dat er bewijs is van een specifieke intentie om een bepaalde groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) heeft in de zaak Perincek vs. Zwitserland (27510/08, 15 oktober 2015) duidelijk aangegeven dat de term genocide een zeer strikte juridische betekenis heeft en moeilijk te bewijzen is. Het EHRM zet in haar uitspraak duidelijk uiteen dat de gebeurtenissen in 1915 niet als genocide gekwalificeerd kan worden. In deze zaak verklaarde het EHRM: “Genocide is a well-defined legal concept… for the violation to be described as genocide, the members of a targeted group must not only be chosen as a target because of their membership in this group, but it is necessary at the same time that the actions committed be accomplished with the intention of destroying, in whole or in part, the group as such (dolus specialis). It is thus a very strict legal concept, which is, moreover, difficult to prove.” Het Hof benadrukte ook dat er geen algemeen wetenschappelijk of historisch consensus is over de gebeurtenissen, wat verdere juridische kwalificatie bemoeilijkt: “It is even doubtful that there could be a ‘general consensus’, in particular a scientific one, on events such as those that are in question here, given that historical research is by definition open to debate and discussion and hardly lends itself to definitive conclusions or objective and absolute truths.” Historische Interpretaties Vele gerenommeerde historici, zoals Bernard Lewis, Guenter Lewy en Justin McCarthy, hebben uitgebreid betoogd dat de gebeurtenissen van 1915 niet als genocide kunnen worden aangemerkt. Zij wijzen op de complexiteit van de oorlogsomstandigheden en het gebrek aan een centraal georganiseerde poging om de Armeense bevolking te vernietigen. Deze historici stellen dat het een misinterpretatie van de feiten is om de juridische term genocide te gebruiken zonder sluitend bewijs van een specifieke vernietigingsintentie. Gevolgen van Erkenning Het erkennen van de zogenoemde genocide zal geen invloed hebben op de historische feiten, maar zal in plaats daarvan de gemoederen verhitten en vijandschap en verdeeldheid in onze gemeenschap aanwakkeren. Dit soort erkenning zonder sluitende juridische basis is symboolpolitiek en dient geen juridisch of historisch doel. Daarnaast draagt het bij aan ongefundeerde en populistische moties, die uiteindelijk meer schade aan de sociale cohesie binnen onze gemeente kunnen veroorzaken. Conclusie Gezien de complexe historische context, het ontbreken van een internationale juridische uitspraak, vinden wij de motie c.q. de stemming niet juist en gepast. Het is essentieel dat politieke beslissingen gebaseerd zijn op gedegen historisch en juridisch onderzoek, niet op emotionele of populistische motieven.

Wij staan uiteraard tot uw beschikking voor een nadere toelichting op bovenstaande punten. Hoogachtend, A. Caglayan Voorzitter Comité Anti-Collaboratie

 Bronnen en Referenties: 1. Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM), Perincek vs. Zwitserland, 27510/08, 15 oktober 2015. 2. Bernard Lewis, “The Emergence of Modern Turkey” (Oxford University Press, 1961). 3. Justin McCarthy, “The Ottoman Peoples and the End of Empire” (Arnold Publishers, 2001). 4. Guenter Lewy, “The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide” (University of Utah Press, 2005).