İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, şu anda Türkiye sınırları içinde bulunan topraklarda Ermeni soykırımını tanıyan ilk İsrail lideri oldu.
Ankara, Netanyahu’nun Gazze’deki soykırımı örtbas etmeye çalıştığını söyleyerek öfkeyle tepki gösterdi.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, bir röportajda Ermeni soykırımını tanıdı.Netanyahu, resmî bir hükümet açıklamasında I. Dünya Savaşı sırasında Ermenilerin toplu katliamlarını resmen soykırım olarak nitelendirmese de, bir röportajda bu tanıma önemli bir adımdır.
Parlamentoda bu yönde çağrılar yapılmasına rağmen, İsrail hükümetleri şimdiye kadar Osmanlı İmparatorluğu’nda yaklaşık 1,5 milyon Ermeni’nin öldürülmesini soykırım olarak nitelendirmeyi reddetti. ABD de dahil olmak üzere yaklaşık otuz ülke bunu yaptı. Netanyahu’ya Salı günü, ailesi kısmen Ermeni olan Amerikalı-İranlı iş adamı Patrick Bet-David ile yaptığı bir podcast’te, İsrail’in ordu ve paramiliter gruplar tarafından gerçekleştirilen katliamları neden hiçbir zaman soykırım olarak tanımadığı soruldu. Başbakan, Knesset’i kastederek, “Sanırım öyle yaptık,” dedi. “Sanırım Knesset bu yönde bir karar aldı.”
İsrail parlamentosunda yıllardır Ermeni Soykırımı’nı tanıma girişimleri oldu, ancak iktidar partileri arasında yeterli destek olmadığı için bir karar hiçbir zaman kabul edilmedi. Daha sonra Netanyahu’ya, II. Dünya Savaşı sırasında Yahudilerin Holokost’u göz önüne alındığında, bir İsrail başbakanının neden Ermenilerin ve diğer Hristiyan grupların katledilmesini de soykırım olarak tanıyacak kadar ileri gitmediği soruldu. Başbakan, “Ben sadece öyle yaptım,” diye yanıtladı.
Netanyahu’nun sözlerinin İsrail için resmi bir rota değişikliği olup olmadığı önümüzdeki aylarda ortaya çıkacak. Diğer birçok ülke gibi İsrail de Türkiye ile ilişkilerini tehlikeye atmamak için hiçbir zaman soykırım kelimesini kullanmadı. Ancak İsrailli komandoların 2010 yılında Gazze’ye yardım taşıyan bir Türk gemisine binmesinden bu yana, iki ülke arasındaki ilişkiler önemli ölçüde kötüleşti. Saldırıda dokuz Türk aktivist hayatını kaybetti.
Gazze savaşı, ilişkileri yeni bir dip noktaya taşıdı. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsrail’in Filistinlilere karşı soykırımdan suçlu olduğunu defalarca iddia ediyor. Ayrıca Netanyahu’yu Hitler’le karşılaştırıyor. Erdoğan, Haziran ayında AK Parti’nin bir toplantısında, “İsrail Başbakanı Netanyahu, soykırım konusunda Hitler’i çoktan geride bıraktı” dedi.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Çarşamba günü Netanyahu’nun sözlerini sert bir şekilde kullanarak yeni bir saldırı başlattı. Bakanlık, “Filistin halkına yönelik soykırımdaki rolü nedeniyle yargılanan Netanyahu, kendisinin ve hükümetinin işlediği suçları örtbas etmeye çalışıyor” dedi. Ankara’ya göre, Netanyahu’nun sözleri “tarihi ve hukuki gerçeklerle bağdaşmıyor.”
ABD’nin Ermeni Soykırımını Tanıması
Türkiye, yetkililerin o dönemde planlı ve sistematik bir soykırımdan suçlu olduğunu reddediyor. Birçok Ermeni, diğer şeylerin yanı sıra, sürgün edilip Suriye çölünden göçe zorlanırken hayatını kaybetti.
2021 yılında, Türkiye’nin en önemli müttefiklerinden biri olan ABD, Ermeni soykırımını tanıdı. Başkan Joe Biden o dönemde verdiği bir seçim vaadini yerine getirdi. Biden, o dönemde uluslararası katliamları anma gününde, “Amerikan halkı, 106 yıl önce bugün başlayan soykırımda hayatını kaybeden tüm Ermenileri onurlandırıyor” demişti.
Ancak bu önemli Amerikan adımı, çok sayıda başka ülkenin daha sonra soykırımdan bahsetmesine yol açmadı. Hollanda’da da ardışık hükümetler, Ermeniler ve diğer azınlıklar arasında önceden planlanmış bir soykırımın gerçekleştiğini kabul etmeyi reddediyor.
Nisan ayında Dışişleri Bakanı Caspar Veldkamp, böyle bir tanımanın “uygunsuz” olduğunu söyledi. “Bölgedeki ilişkilerin gelişmesini engellemek istemediğini” söyledi. Ancak Temsilciler Meclisi’nin çoğunluğu yıllardır kabineyi Ermenilerin soykırım kurbanı olduğunu kabul etmeye çağırıyor. 2018’de, Meclis’in “Ermeni soykırımını tanıdığını” belirten bir önerge kabul edildi.
Stieven Ramdharie de Volkskrant