HOLLANDA SOSYAL DEVLETİ ve SOSYAL GEÇİM ÖDENEĞİ

HOLLANDA SOSYAL DEVLETİ ve SOSYAL GEÇİM ÖDENEĞİ

Hollanda’da sosyal devlet uygulamalarından sosyal geçim yardımı ödeneğinin (Bijstand) bir tarihçesinin yanında, bir de kendi geleceği vardır.

Hollanda Sosyal Güvenlik Sistemini 3 bölümde incelemek mümkündür:

1- Halk sigortaları (Volksverzekeringen)

2- Çalışanların sigortaları (Werknemersverzekeringen)

3- Vergi iadeleri ve destekleri (Toeslagen/teruggave)

Hollanda’da, tarih boyunca komşuya ve fakire yardım (Caritas /armenhulp/aalmoes) genelde kiliselerin, varsıl ve soylu (adel) aile ve şehir eşrafı tarafından organize edilerek sağlanmaktaydı.

• Fakire ve yoksula yardım…

Fakirler Kanunu’nun (Armenwet) 19’uncu yüzyılın yarısında yasal bir içerik kazandığını görmekteyiz. Tabi ki kiliseler ve onların vakıfları var olan fakire destek (aalmoes/caritas) görevlerini düzenli bir biçimde devam ettirmeye çalışmaktaydılar. Çünkü toplumsal inanç gruplarından Katolikler ve Protestanlar. inanç gruplarının (verzuiling) yapılanması ve kendi inanç grubuna yardım yapılmasını ve destek olunmasını önemli bir çalışma ve faaliyet alanı olarak görmekteydirler

• Sosyal Geçim Yardımı (Bijstand)

Sosyal ödeneklerin yasal statü kazanmasına giden yolda, Hollanda’nın ilk kadın Sosyal Hizmetler Bakanı olarak (de Katholieke Volkspartij) Katolik Halk Partisi adına kabinede yer alan Marga Kompe’nin 1965 yılında bakanlığı döneminde yürürlüğe giren “de Algemene Bijstandwet” Van genade naar recht (Lütfudan/ihsandan hak sahibi olmaya giden yol) toplumsal katılım ve gerekli olan fakirlik, işsizlik, yoksullukla mücadele, eğitim, rehberlik, gerekli yaşam gerçekleri için kullanılan bir yaşamın gereksinimi olmak adına yürürlüğe girmişti.

2.1 Boşanmalarda patlama… 

1965’de başlayan Genel Sosyal geçim yardımından (Bijstand) sonra, belli ki bir geliri olmayan kadınların toplumsal aydınlanma ve özgür yaşam için, o tarihten sonra belediyelerin temin ettikler sosyal geçim yardımı ile boşanmalarda patlamaya neden olduğunu görmekteyiz.

2.2 Dikkatimizi çeken toplumsal bir gerçek…

Eşine ve çocuklarına bakmayan ve bakamayan babanın görevini ikamet edilen şehirlerdeki belediyelerin verdikleri geçim yardımı ile fevkalade yerine getiren, çocuklarını büyüten ve okutan fedakâr annelerin olduklarını biliyoruz.

1854 de başlayan Armenwet ile, günümüze kadar devam eden sosyal güvenlik birden çok yasal isimleri, değişikliği ve yasal uygulamaları ile günümüzde var olan sosyal yaşam ve geçim için iyi bir örnek uygulamadır.

İsmi ne olursa olsun, yıllarca emekli yaşına kadar vatandaşını besleyen bir sosyal devlet, RWW, UVV, ABW, WWB ve 1 Ocak 2015’den sonra yürürlüğe konan toplumsal katılımı amaç edinen “Participatiewet/ Bijstand” olarak uygulama devam etmektedir.

2.3 Sosyal geçim yardımı aylık ne kadardır?

Her yıl enflasyona bağlı olarak artan, yasal asgari ücrete (Het Wettelijk minimumloon) eşdeğerde artan sosyal geçim yardımı ödeneği, 1 Ocak 2021’den itibaren 21 yaşından büyük evliler için aylık net ödenek 1.437.25 Euro’dur.

• “Çocuklarım aç, ekmek paraları yok”

Geçen yıllara göre daha az olsa da yine aç, açığa ve yoksula (Broodnood) ekmek ve yatacağı bir pansiyon belediyeler tarafından sağlanmaktadır. Sosyal devlet, her ne kadar Neo–Liberalizm’den payını alsa da sosyal devletin uygulamaları devam etmektedir.

Sosyal ve kültürel katılımı teşvik desteği…

Her belediye kendi zenginliğine ve bütçesine göre, şehirdeki düşük gelirlilere sosyal ve kültürel katılım payı desteği vermektedir. Sosyal, dar gelirlilere destek (Minimabeleid) vermekteler. Bu destekler bir gazeteye abone, bir kültürel derneğe üyelik giderleri, çocukların spor kulübüne aidatlarını ve kütüphanenin yıllık üyelik aidatını da karşılayabilmekteler.

• Çok amaçlı kullanım… 

Merkezi hükûmet bütçe ek uygulamaları ile, yerel yönetimlere uygulama ve yürütme bağımsızlığını (Özerk yasa) belediyelere vermiş bulunmaktadır.

3.2 ‘Cenazemiz ortada kaldı”

Almelo’dan biliyorum, geçmiş yıllarda herkesin cenaze defin fonuna üyelikleri yok iken, ortada kalan, dostu ve akrabası olmayan iki kişinin Türkiye’de defnedilmesi ve gerekli olan masrafları Almelo Belediyesi’nin Sociale Dienst’i karşılamıştı. Evet, bu sosyal geçim yardımından biz misafir işçiler (gastarbeiders) hak sahibi olmasaydık, işsizlik ödeneğinden (WW) sonra, binlerce işsiz ve kalifiyesiz işçi Türkiye’ye geri dönmek zorunda kalır ve bugünkü 500 bini bulan Türk göçmenlerinin sayısı 200 binden fazla olmazdı.

4. Özel destek/yardım (Bijzonder bijstand)

Belediyelerin kendi özerk yerel yönetimlerinin yıllık belirledikleri Şehir politikaları olarak belirlenin, belediyelerin Sosyal Kasaları (Sociale Diensten) tarafından uygulanmaktadır.

Burada, masrafların zorunlu (Noodzaak), gerekli ve beklenmeyen olması gerekmektedir. Ayrıca, başka bir kurum ve belirli birikiminde olmaması gereklidir. Yaşamda gerekli olan acil giderler ve hastalık giderleri gibi zorunlu masraflar bu uygulama kapsamında dar gelirlilere ödenir.

4.1 Belediye’ye kedi ve köpeği için geçim yardımı başvurusu…

Yıllar önce, Almanya sınırında bulunan küçük bir belediyenin Sociale Dienst bölümünde staj yapıyorum. Sosyal ödenek alan bir vatandaş “Kendi geçimi ve köpeği için geçim yardım başvurusu yapmıştı. “Levensonderhoud voor mij en voor mijn hond”

Aslında gülüşmüştük ama olayın başka bir yönü ise, köpeğinin bakım giderleri kabul edilebilir olması idi.

Vatandaşın, köpeğe sahip olmakla birlikte, evden çıkarak toplumsal sosyal ilişki kurması ve hareket etmesini olanaklı kılınıyor. Belediyelerin bu konuda Köpek Vergisi (Hondenbelasting) affı ve diğer ek destekleri olabilmekte. Biz buna sosyal faal olma da diyoruz. (Sociale activering )

4.2 Yıl 1974, 150 bin Hollandalı, İş Kur’da (Arbeidsbureau) işsiz olarak kayıtlı…

1974’ün sonuna kadar Türkiye’den Overijssel Eyaleti’nin Twente bölgesindeki tekstil fabrikalarına yeni misafir ve kalifiyeli tekstil işçileri gelmeye devam etti. O yıllarda Hollanda İş Kur’unda (Het Arbeidsbureau) 150 bin Hollandalı işsiz olarak kayıtlı bulunmaktaydı. Biz bunlara çalışmayı istemeyen (niet willers) ve çalışma imkânı olmayan (niet kunners) olarak nitelendirmekteydik.

4.3 Ödenek alanların gönüllü çalışmaları…

Uzun yıllar sosyal geçim yardımı alanların topluma karşı sorumlu oldukları ve toplumsal faaliyetlerde ücretsiz hizmet vermeleri gerektiği yazıldı. Ama bir işsisizliğe kökünden çözüm bulunamadı.

Bir zamanlar Hollanda İşçi Partisi (PvdA) Sosyal İşler ve Çalışma Bakanı Ed Melkert ‘ın uygulaması olan Melkert I, Melkert II ve Banenpool denen devlet destekli iş planları epeyce iş ve istihdamda faydalı olmuştu.

Aslında sosyal geçim yardımının var olması gereken, sosyal devletin “Sırtı kalınların fakirlere verdikleri bir paylaşım ve destektir.” De sterkste schouders dragen de zwaarste lasten.

Sosyal devletin. Sosyal yaşamı düzenleyen devletin rolü ve görevi her zaman bir tartışma konusudur. Politikacılar, ödenek alan ve işsiz sayısını seçimlerden önce sıfırlayacaklarını belirtirler ve seçimlerden sonra sosyal yaşam olağan bir biçimde devam eder gider Hollanda’da.

4.4 Gönüllü hizmetlere ek destek…

Sosyal geçim yardımı alanların gönüllü hizmet verme imkânları ve (Vrijwilligerswerk), bir yılda 1700 avro vergisiz destek alma, dil eğitimine ve Orta Dereceli Meslek Eğitimine (MBO) kadar devam edebilme imkânları da vardır.

4.5 Kendi işinin sahibi olma…

Ayrıca, belediyelerin işsizler için kendi işyerlerine başlatma planı (Ondernemensplan) olanlar için izin ve kredi desteği (de Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz) alarak kendi işinin sahibi olma ve başlama imkanı da bulunmaktadır.

• Danışma ve ortak çalışma (Compromis kültürü)

Belediyede bulunan Belediye başkanı (Burgermeester) ve Daimi Encümen Azası (Wethouder) Sosyal ödenekler yasasının uygulanmasından sorumludurlar. Bunun yanında şehirsel var olan tavsiye ve müzakere grupları bulunmakta olup, belediyenin yönetimi ve görevli memurlarla devamlı istişare içinde bulunmaktadır.

Bunun yanında son korona krizi ile, belediyenin ve Hollanda hükûmetinin çeşitli ekstra destek paketleri bulunmaktadır.

Gelecek yıllarda değişen mesleklerle ilgili, ek ve yeni meslek eğitimleri önemli olacaktır.

Belediyeler ve Çalışanların İşveren Sigortalar Ödenek Daire’si. UWV’de bu konuda sahip oldukları imkânların yanında, Hollanda hükûmeti de 1 milyar 400 milyon Euro’luk yeni bütçe ayırmış bulunmaktadır.

Bütün güzellikler gönlünüzce olsun.

* Sosyal Hizmetler Uzmanı

Nejat Sucu/Platformedia