Büyük Hollandaca-Türkçe Sözlüğün yazarı Leksikograf Mehmet Kiriş, önceki gün Lahey’de hizmet veren Hollanda Türk Müzesi’nde STK temsilcileri, semt sakinleri ve basın mensuplarıyla bir araya gelerek, çalışmaları hakkında bilgi verdi.
Hollanda Türk Müzesi’nde düzenlenen sözlük tanıtım programına, Lahey Eğitim Müşaviri Miyase Koyuncu Kaya, HDV adına Cevdet Keskin, sözlüğün Türkçe redaksiyonunu gerçekleştiren Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Sevinç Keremoğlu, bölge sakinleri, basın mensupları ve eğitim sevdalıları katıldı.
Salih Dadak: “Müze olarak amacımız, hedefimiz, derdimiz kültürler arası köprü olmaktır”
Müzenin ayakta kalması için büyük mücadele veren gönül adamı Salih Dadak’ın ev sahipliği yaptığı toplantı müzeyi tanımakla başladı.
Bu göçün hikâyesinin gelecek nesillere aktarılması, unutulmaması için 2009 yılında Hollanda Türk Müzesi’ni kurduklarını, 2012 yılında da 500 metrekarelik büyük bir alanda çalışmalarına devam ettiklerini belirten Dadak, şimdilik bu küçük alanda ziyaretçilerini ağırladıklarını ifade etti. Dadak tanıtım konuşmasında özetle şunlara değindi: “Hollanda Türkiye ilişkileri 1964 yılında babalarımızın buraya gelmeleriyle başlamadı. 420 yıl önce lale ile 1612 yılında başladı. Schiedamlı Cornelis Haga bu tarihte Türkiye’ye Hollanda büyükelçisi olarak gidiyor. Faytonla 3 buçuk ayda Türkiye’ye ulaşıyor. 6 ay padişahın kabulünü bekliyor. Hollanda, Osmanlının gözünde bir eyalet hükmünde, kimse takmıyor. Aziz Mahmud Hüdai’nin araya girmesiyle büyükelçi, padişah ile buluşuyor ve 13 metre boyunda bir ferman yayınlıyor padişah. O fermanın bir maddesinde Osmanlı hükümdarı şöyle buyuruyor: “Hollandalılar Osmanlı topraklarında serbestçe dolaşabilirler, serbestçe ticaret yapabilirler” Bu da Hollandalılara vize verildiği anlamına geliyor.
Türklerin Hollanda’ya misafiri işçi olarak gelmelerinin 60. yılı çerçevesinde, gerek Hollanda’da gerekse Türkiye’de farklı faaliyetler yapılmaktadır. Bizler de kalıcı eserler bırakma adına, Türkçe Hollandaca, Hollandaca Türkçe sözlükleri hazırlamakta -40 yıla yakın- ömrünü bu işe adayan Mehmet Kiriş Üstadın son eseri bir şaheser, çünkü alanında hazırlanmış en kapsamlı eser. Sözlük tanıtma programına ev sahipliği yaparak iz bırakanların izinden gidiyoruz. Hollanda’nın Kaşgarlı Mahmud’u olan Mehmet Kiriş bu eseriyle, Türkçeyi Hollandalılara da sevdirmiş, öğretmiş olup hafızlarımızda yer edinecek ve gelecek nesile büyük, önemli, anlamlı bir miras bırakmış olacak.
Türk diline ve kültürüne ilgi duyan siz dostlarımızın katılımından duyduğumuz memnuniyeti ifade ediyor, hepinizi sevgi ve saygıyla selamlıyorum.
Tarihî ve kültürel bu değerlerin gelecek nesile aktarılması için verilen mücadeleden bahseden müze müdürü Dadak, müzeye sahip çıkılması gerektiğinin altını çizdi.
Engin bilgi, deneyim ve tecrübesiyle Türkiye Hollanda ilişkilerinin tarihine de değinen Dadak, işgücü göçünün 60. Yılı olması münasebetiyle bu yılın önemine de vurgu yaptı.
Mehmet Kiriş: “71.000 giriş sözcüğü, yüzlerce deyim, atasözü ve örnek cümleyi içeren 1408 sayfalık sözlük, alanında bir ilk”
Sözlük yazarı Mehmet Kiriş, Hollanda Türk Müzesinde düzenlediği basın toplantısında, 71.000 giriş sözcüğü, yüzlerce deyim, atasözü ve örnek cümleyi içeren sözlüğün, 2006 yılında yayınlanan (50.000 kelimelik) Standart Hollandaca-Türkçe sözlüğün 2024 Ağustos sonlarına kadar güncellenerek internet ortamında ‘Online’ kullanıma açıldığını söyledi.
Hollanda’ya geldikten sonra insanlarımızın bir sözlüğe ihtiyacı olduğunu gören ve kolları sıvayan Kiriş, 1988 yılında başlayıp 630 sayfa olarak yayınladığı ilk sözlük hazırlama serüveni ile ilgili ayrıntılı bilgi verdi.
Kiriş, 1993 yılında Hollanda ve Belçika hükûmetinin Hollandaca-Arapça-Macarca ve Türkçe sözlük çıkartılması için 4,5 milyon bütçe ayırdığını ancak Hollandaca-Türkçe sözlük yapmada başarılı olunamadığını sözlerine ekledi.
Kiriş, kendisinin ise kısıtlı imkânlarla çalışmalarını sürdürdüğünü ve Büyük Hollandaca-Türkçe Sözlüğün 2006 yılından bu yana yüzlerce hukuk, tıp, teknik, bilişim bilim, ekonomi, sosyoloji, dilbilim, psikoloji vb. gibi onlarca bilim dalında ve genel sözcüklerle genişletildiğini anımsatarak, Korona ile ilgili 762 yeni sözcük, 2500’den fazla Tıp terimi, 600 civarında Hukuk terimi, 5.000 civarında daha önce yayınlanan Ekonomi ve Hukuk terimleri sözlüğünde yer alan kelime ekleme, 4.500 deyim ve atasözü/daha önce yayınlanmış atasözleri ve deyimler sözlüğüne ekleme, 9.500 genel kelime olmak üzere toplamda 25.000 kelime eklenerek güncellendiğini söyledi.
Genel olarak yüzde 55 oranında Büyük Hollandaca-Türkçe Sözlüğün genişletildiğini ifade eden Kiriş, “bu sözlükte bitkilerin ve hayvanların isimlerinin Latinceleri de verilmiştir” dedi.
“Birkaç yılda gözden geçirilmeyen sözlükler güdük olurlar”
Torununa hediye ettiği son baskısının önsözünde Kiriş şu tespiti paylaşıyor: “İlk sözlüğümün (1989) ilk sözünde şu saptamada bulunmuştum: Birkaç yılda gözden geçirilmeyen sözlükler güdük olurlar. Bu eksikliği gidermek yıllarca bu sözlüğün ardında olmayı gerektirir. İlk sözlüğümün önsözünde bu saptamada bulunmuştum. O gün bu gündür sözlüklerimi geliştirmekte ve güncellemekteyim. Son yıllarda Türkiye’de müthiş bir dil karmaşası yaşanmaktadır. Özellikle görsel medyanın canlı yayınlarında işin kolayına kaçılmakta; yarı Türkçe yarı yabancı dilde bir dil kullanılmaktadır. Örneğin, ex, emesil, ketel, layt, obez, pankek, tart… gibi. Hâlâ kimin “avro”, kimin “ayro” kimin de “öro” veya “yuro” dediği belli değil. Buna benzer örnekleri çoğaltmak mümkün. Bir leksikograf olarak elimden geldiğince birebir Türkçe karşılıklar bulmaya çalıştım. Çoğu sözcükbiliminin denediği gibi ben de anadilimin sınırlarını zorlayarak, karşılığı olmayan veya oturmamış sözcükler için çeviri yapma yerine bazı önerilerde bulundum ve bu anlamları tırnak ‘ ’ içerisinde verdim: “Geluid(s)zone ‘sese toleranslı bölge’, hangjongeren ‘küllük horozları, hebbendingetje ‘almış bulunduk şey’, kantoortuin “’butik büro’, mediageil ‘medya maymunu’, roadmovie ‘ömrü biter yolu bitmezler filmi’ vb. gibi. Eksiğiyle, kusuruyla çalışmalarım yaklaşık 40 yıldır hem Hollanda’da hem de Belçika’da dil öğrencilere, tercümanlara, öğrencilere hizmet vermektedir. Her öneri bizi geliştirir ve sevindirir.”
Kiriş, korona döneminden kalma birkaç kelimeyi örnek olarak sıraladı: coronacrisis, coronahamsteren, corona-aso, coronaspuge, coronazi, elleboogniezen, fysiekeafstand, groepsquarantain, handenschudverbod …. vb.
Torununa ithafen yayınladığı son baskısının önsözünde Kiriş şu tespiti paylaşıyor: “Birkaç yılda gözden geçirilmeyen sözlükler güdük olurlar.
‘Online’ kullanıma sunulan Hollandaca-Türkçe & Türkçe-Hollandaca Sözlükler ve Ders materyallerinden örnekleri sıralamaya devam eden Kiriş, arama çubuğuna yazılan bir kelimenin Hollanda ve Türk bayraklarıyla birlikte kaç anlamı olduğu ve bu kelime ile alfabetik sıralamaya göre kaç çeşit cümle kurulduğunu, örnekleriyle birlikte açıklayıcı bir sunum yaptı.
Kiriş, ‘Online’ kullanıma sunulan Hollandaca-Türkçe & Türkçe-Hollandaca Sözlükler ve Ders materyallerinin dil öğrenmek isteyenler için önemine değinerek herkesin yıllık 12,99 Euro’dan başlayan fiyatlarla 1 yıllık, 3 yıllık veya 5 yıllık süreler için abone olabileceklerini veya mevcut sözlükleri kitap olarak satın alabileceklerini kaydetti.
Kiriş, ‘Online’ kullanım için abone olmak veya sözlük satın almak isteyenlerin aşağıda belirtilen adresten kendilerine ulaşabileceklerini ve üyeliklerini düzenleyebileceklerini söyledi.
Kiriş, Büyük Hollandaca-Türkçe Sözlüğün kitap olarak da yayınlanabilmesi için sponsor arayışında olduklarını da ekledi.
Sözlüğe sponsor olmanın büyük bir avantajı olduğuna dikkat çeken Kiriş, 5000 adet baskılarda bile fiyatın yarı yarıya indiğini belirtti ve kendi kurduğu yayınevinin imkânlarının ancak 1000 adet basabileceklerini söyledi. Telif hakkı ödememek için önceki yayınevinin kitabını gizli bastırdığını da belirten Kiriş, STK’ların, işverenlerin destek olmaları hâlinde kitabının yarı fiyatına okurlara satılacağını ifade etti. Destek olan kurum ve kişilere, sözlüğün arka kısmında teşekkür sunumu da yapılacağına dikkat çeken Kiriş, yalnız kalsa da insanlara bu alanda hizmet etmeye devam edeceğini duyurdu.
Hollanda Türk Müzesi Müdürü Salih Dadak’ın ev sahipliğinde ve benzersiz misafirperverliğinde düzenlenen toplantı, sorularla devam etti, ev sahibinin kendi elleriyle hazırladığı ikramlarla, çay sohbetiyle sona erdi.
Etnicom Yayınevi
Phone: 024 350 1130
Email: info@etnicom.nl
71.000 giriş sözcüğü
1408 sayfa
Ebat: 15,6 x 23,8 cm
ISBN: 978-90-73288-25-6
Satış fiyatı: 69,90
…
Yazar Hakkında…
Mehmet Kiriş 1979 yılında Hacettepe Üniversitesi İngiliz Dilbilimi bölümünü bitirdi.
Mezuniyet sonrası, ücretli olarak Gazi Üniversitesine bağlı, Karadeniz. Ereğli Yabancı Diller Yüksek Okulunda okutman olarak İngilizce-Türkçe, Türkçe-İngilizce çeviri ve İngilizce dilbilgisi dersleri verdi. Aynı dönemde Ereğli’de ortaokul, lise ve kolejde ücretli İngilizce öğretmeni olarak görev aldı.
1989 yılında ilk geniş çaplı Hollandaca-Türkçe Sözlüğünü hazırladı (630 sayfa). Bu sözlük Hollanda’da ve Belçika’da hem kullanıcılar hem de uzmanlar tarafından büyük ilgi gördü.
Bazı değerlendirmeleri sitemizde bulabilirsiniz. Bu başarılı çalışmadan sonra, 1990 yılında ilk Türkçe-Hollandaca (760 sayfa) Sözlüğü hazırladı. Büyük talep üzerine bu çalışma genişletilmiş ve 1072 sayfa olarak yayınlanmıştır.
Kiriş’in kitapları Hollanda ve Türkçe dili arasında bir köprü vazifesi görmektedir.
Zamanla farklı hedef gruplara yönelik ve farklı alanlarda sözlükler ve ders materyalleri hazırladı. Bunlar arasında öğrenci ve kursiyerler için Hollandaca-Türkçe ve Türkçe –Hollandaca Temel Sözlük, Turistler için Mini sözlük ve Tatil sözlüğü, tercümanlar ve çevirmenler için ise Ekonomi ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Dilöğrenim Sözlüğü ve Büyük Türkçe-Hollandaca gibi sözlükler hazırladı.
1997 tarihinde talep üzerine Hollandaca Dilbilgisi kitabını yayınladı.
2006 yılında yazar, 55.000 kelimelik Standart Hollandaca-Türkçe Sözlüğünü yayınladı (1216 sayfa). 2006 yılından günümüze kadar (2023) geliştirilen Büyük Hollandaca-Türkçe (70.000 giriş kelimesi) en son dijital dünyadaki gelişmelere de cevap vermektedir.
Yazar, 2007’de görsel ve işitsel yöntemle Türkçe konuşanlar için kurs kitabı yayınlamıştır. Mp3 ve program olarak söyleyiş, diyalog ve araştırmaları içermektedir.
Kiriş’in bilgi bankası günden güne büyümektedir. Her yeni çalışma Hollandaca ve Türkçe konuşanlarla gerçekleşmektedir.
Kiriş’in Büyük Türkçe-Hollandaca Sözlüğü Hollanda Dil Kurumu ve Hollanda Milli Eğitim, Kültür ve Bilim Bakanlığı’nın, Türkçe Hollandaca Dilöğrenim Sözlüğü ise Prens Bernhard Kültür Vakfı’nın mali katkılarıyla yayımlanmıştır.
Bugüne kadar (2023) sözlükbilimci Kiriş’in sözlükleri Hollanda ve Belçika’da 400.000 (dört yüz bin)’den fazla kullanıcıya ulaşmıştır. Yaklaşık 33 yıldır yeni gelenlerden, öğrencisinden, çevirmenine kadar ayrıca Hollandaca ve Türkçe öğrenmek isteyen herkese bu eserler katkıda bulunmaktadır.
(1) Kaşgarlı Mahmud kimdir?
Divanü Lügati’it Türk’ün yazarı olan Kaşgarlı Mahmud, 11. yüzyılın önemli bilginlerinden birisidir.
Kaşgarlı Mahmud
Kaşgarlı Mahmud 1008 yılında Türkistan’da doğdu. Saciye ve Hamidiye medreselerinde öğrenim gördü. Eğitim hayatından sonra kendisini Orta Asya’yı gezmeye ve Türk dilini incelemeye verdi. Anadolu’ya da gelerek çeşitli lehçe ve dil üzerine çalışmalarda bulundu. 1072-1073 yılları arasında hazırladığı ünlü eseri “Divanü Lügati’i Türk“ü Abbasi halifesine armağan etti. Bu kitabın asıl nüshası günümüzde halen Ayasofya Müzesi‘nde muhafaza edilmektedir. Kaşgarlı Mahmut kitabını tamamladıktan kısa bir süre sonra Kaşgar’a dönerek burada vefat etti.
Etkileri
İyi bir eğitim görmüş olan Kaşgarlı Mahmut, İslamiyet ile ilgili çalışmaları yakından takip ederdi. Arapça ve Farsça’yı iyi derecede biliyordu. Yaptığı araştırmalar dil ile sınırlı kalmamış, gelenek ve görenekler üzerine de incelemeler yapmıştır. Ana dili olan Türkçe’nin bütün diyalektlerini ve kollarını yerinde öğrenerek ünlü eserinde bunlara yer vermiştir.
Kitabında bütün Sırderya (Seyhun) kıyılarında bulunduğunu yazan Kaşgarlı Mahmut, yaptığı araştırmada kendi ailesinin de Irak‘tan Kaşgar’a göç ettiğini yazmıştır. Daha sonra yapılan araştırmaya göre Sultan Melikşah‘ın eşi Terken Hatun‘nun maiyetinde o dönemde İslam Dünyası’nın en önemli kültür merkezlerinden biri olan Irak’a birçok göç olduğu ortaya çıkmıştır.
“Türk Sözlüğünün Divamı” manasına gelen “Kitâbü divân-i lûgat it-Türk“, yalnız bir sözlük değil aynı zamanda İslam öncesi Türk Edebiyatı, tarihi, coğrafyası, mitolojisi, gelenek ve görenekleriyle ilgili günümüze ışık tutan bir kaynaktır. 1073-1077 yılları arasında Bağdat’ta yazılan bu kitabın bir diğer özelliği de yabancılara Türk dilini ve kültürünü öğretmektir.
Divân-i Lûgat’it-Türk’de Türkçe kelimelerin anlamları Arapça olarak yazılmıştır. Türkçe 7500 kelimenin karşılıkları, Türkçe atasözleri ve savlarda da kitapta yer almaktadır.
Kaşgarlı Mahmut’un “Türk Dillerinin Gramatik İncelemesi” adıyla başka bir kitabının bulunduğu söylenmekteyse de günümüze kadar ulaşmamıştır.
…
…
